Gdzie jest wątroba, po której stronie? Budowa i funkcje (2024)

Spis treści

Gdzie jest wątroba?

Wątroba u człowieka to największy gruczoł w organizmie, który stanowi 5% masy człowieka. Należy do układu pokarmowego i pełni wiele ważnych funkcji, a zatem warto poznać jej lokalizację.

Gdzie leży wątroba? Oto charakterystyczne miejsca, dość precyzyjnie opisujące z której strony jest wątroba:

• górna część jamy brzusznej,
• pod prawym żebrem,
• pod przeponą,
• na granicy z żołądkiem i jelitami, które stykają się z tylną częścią wątroby,
• lewe podżebrze, do którego sięga lewa część wątroby.

Położenie wątroby można określić w bardzo prosty sposób – znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej i jest częściowo ukryta pod żebrami, a konkretnie pod prawym łukiem żebrowym.

Największa część wątroby umiejscowiona jest w prawym podżebrzu. Kształtem przypomina piramidę, leżącą pod kopułą przepony. Dolna część wątroby sąsiaduje z jelitami i żołądkiem, a górna styka się z przeponą. Częściowe połączenie z przeponą wpływa na zmianę jej położenia podczas oddychania.

Budowa wątroby

Opisując budowę wątroby trzeba oddzielnie wskazać jej budowę zewnętrzną i wewnętrzną. Kształt danego elementu wątroby zależy od sąsiadujących z nią narządów.

Budowa zewnętrzna wątroby obejmuje dwie powierzchnie:

1. górną, czyli przeponową,
2. dolną, czyli trzewną.

Powierzchnia przeponowa (górna) ma wypukły kształt i przylega do przepony. Ten element wątroby można podzielić na 4 części: górną , przednią, prawą i tylną. W części tylnej widoczne jest spłaszczenie, które dopasowuje się do dolnej części serca. Jest to tak zwany

wycisk sercowy. Wątroba oddzielona jest od serca osierdziem i przeponą. Na powierzchni części górnej znajdują się dwa płaty – prawy (zdecydowanie większy) i lewy (mniejszy). Te dwa elementy oddziela od siebie przyczep więzadła sierpowatego, który łączy wątrobę z przeponą.

Powierzchnia trzewna wątroby ma różnorodny kształt, uzależniony od rodzaju narządu, z którym się styka. Głównie spoczywa na narządach jamy brzusznej.

Na powierzchni tej części wątroby występują trzy bruzdy, ułożone w kształcie litery H (dwie bruzdy połączone są krótszą, poprzeczną):

• bruzda strzałkowa prawa – w części grzbietowej tej bruzdy przebiega żyła główna dolna i stąd nazwa tej części – bruzda żyły głównej,
• bruzda strzałkowa lewa – złożona z dwóch szczelin, oddzielonych od siebie wrotami wątroby. Przez wrota przechodzą naczynia i przewody narządu. W centralnym miejscu bruzdy strzałkowej lewej leży żyła wrotna, która przeprowadza krew z jamy brzusznej,
• wrota wątroby – to wnęka wątroby przez którą przechodzą naczynia i nerwy.

Narządy, które przylegają do powierzchni trzewnej wątroby pozostawiają na niej swoje wyciski, uzależnione od umiejscowienia wątroby. I tak na powierzchni trzewnej płata lewego znajduje się wycisk żołądkowy, na tylnym brzegu wątroby – wycisk przełykowy, na płacie prawym – wycisk okrężniczy, a dalej wycisk nerkowy i nadnerczowy.

Budowę wewnętrzną wątroby tworzy miąższ wątrobowy. Jest on zbudowany z tak zwanych zrazików wątroby, każdy o średnicy 1 do 2 mm. Zraziki są podstawową jednostką anatomiczną wątroby. Te niewielkie struktury oddziela od siebie tkanka łączna włóknista.

Wątroba jest pokryta błona surowiczą, zwana otrzewną. Miąższ wątrobowy tworzą blaszki komórek wątrobowych.

Do wrót wątroby wchodzi żyła wrotna z dwoma gałęziami – lewą i prawą. Gałęzie tej żyły rozgałęziają się na mniejsze, kończąc się żyłami międzyzrazikowymi. Te z kolei przechodzą w gęstą sieć naczyń włosowatych.

Segmenty wątroby

Wątroba ma budowę segmentarną. Składa się z 2 płatów i 8 segmentów. To podział strukturalny, który nie pokrywa się z podziałem opisowym. Anatomicznie wątroba posiada 4 płaty – prawy, lewy, ogoniasty i czworoboczny. Z uwagi na przebieg tętnicy wątrobowej, żyły wrotnej i przewodów żółciowych wątroba jest podzielona na 2 płaty. Granica między płatami wątroby to linia przebiegająca od pęcherzyka żółciowego do żyły głównej dolnej (linia Cantliego).

Płaty wątroby, lewy i prawy, często nazywane są częściami wątroby (prawą i lewą). Stanowią one dwa odrębne obszary naczyniowe i przewodowe. Z prawego płata wychodzi przewód wątrobowy prawy, a dochodzi do niego gałąź żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej właściwej. Do lewego płata wątroby wchodzi lewa gałąź żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej, a wychodzi przewód wątrobowy lewy.

W wątrobie wyróżnia się 8 segmentów naczyniowych, a każdy pojedynczy płat składa się z 4, ponumerowanych cyframi łacińskimi. Segment to ta część miąższu wątroby, która zawiera określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Każdy z nich posiada te elementy. Segmenty i płaty wątroby oddzielają przegrody łącznotkankowe. Podział na 8 segmentów to tak zwany podział czynnościowy. Ma on duże znaczenia praktyczne, ponieważ każdy z element jest odrębną jednostką anatomiczną i czynnościową.

Podział na segmenty wątroby:

• na prawym płacie, który jest większy od lewego znajdują się segmenty
  – boczny górny-tylny (VII),
  – boczny dolny-tylny (VI),
  – środkowy górny przedni (VIII),
  – środkowy dolny przedni (V),
• na lewym płacie, który jest mniejszy, znajdują się segmenty
  – ogoniasty (I),
  – tylny (II),
  – kwadratowy (IV),
  – przedni (III).

Funkcje wątroby

Rola wątroby w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu jest nieoceniona i polega na działaniach detoksykacyjnych, metabolicznych, filtracyjnych i magazynujących. Wątroba posiada szereg funkcji, które spełnia i trudno ją zakwalifikować tylko do pojedynczego układu organizmu.

Jaką funkcję pełni wątroba? Oto najważniejsze z jej zadań:

• neutralizuje toksyny, takie jak alkohol czy inne używki, przekształcając je w substancje nieszkodliwe dla organizmu i wydalając na zewnątrz,
• wspomaga odporność organizmu, pochłaniając substancje szkodliwe,
• wytwarza komórki żerne, które zapobiegają rozwojowi infekcji
• magazynuje witaminy i pierwiastki, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka oraz uwalnia je do krwi w zależności od potrzeb,
• wytwarza energię potrzebną do codziennego funkcjonowania poprzez magazynowanie glikogenu, określanego mianem “paliwa” dla mięśni,
• wspomaga metabolizm substancji wchłanianych do przewodu pokarmowego, czyli wykorzystuje energię z pożywienia do wspomagania procesów życiowych,
• produkuje żółć, która bierze udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów oraz wspomaga wydalanie szkodliwego cholesterolu i kwasu żółciowego,
• produkuje aminokwasy, które są niezbędne do tworzenia białek w organizmie,
• reguluje prawidłowe krzepnięcie krwi
• bierze udział w procesie termoregulacji, czyli wspomaga utrzymywanie właściwej temperatury ciała,
• reguluje objętość krwi w organizmie.

Co lubi wątroba?

Wspomaganie wątroby jest niezbędne do jej prawidłowego funkcjonowania. Bardzo często nieprawidłowa praca tego organu jest efektem złych nawyków żywieniowych. Produkty wskazane w codziennym jadłospisie, sprzyjającym wątrobie powinny być lekkostrawne, aby nie zalegały zbyt długo w przewodzie pokarmowym. Dobrze jest też ograniczać spożycie tłuszczów, wprowadzając głównie tłuszcze roślinne. Jak wspomóc wątrobę i co jeść, aby właściwie o nią dbać? Oto katalog najważniejszych produktów, które lubi wątroba:

• chude ryby, takie jak dorsz, flądra lub mintaj,
• pieczywo pszenne, kukurydziane lub razowe,
• chude wędliny,
• mleko i produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu,
• owoce, jak jabłka i gruszki (bez skórki), pomarańcze, cytryny, banany, truskawki lub maliny,
• kompoty owocowe,
• ogórki i pomidory (bez skóry), buraki, sałata, młoda marchew lub seler,
• ziemniaki gotowane lub puree,
• płatki owsiane, kukurydziane lub pszenne,
• mąka ziemniaczana,
• oliwa z oliwek i margaryny roślinne,
• jajka na miękko lub luźne jajecznice,
• niektóre przyprawy, takie jak koperek, majeranek, cynamon, kurkuma lub ziele angielskie,
• herbaty ziołowe, czarne lub owocowe,
• kawa zbożowa,
• niegazowane wody mineralne,
• cukier gronowy lub fruktoza,
• łagodne sosy,
• produkty z ograniczoną zawartością błonnika.

Posiłki powinno spożywać się w mniejszych porcjach i częściej, jedząc powoli, aby unikać zjadania zbyt dużych porcji. W pracy wątroby wspomagająco działają niektóre zioła, głównie ostropest plamisty.

Czego nie lubi wątroba? Z pewnością nie lubi używek takich jak papierosy, alkohol czy narkotyki.

Niewskazane jest także spożywanie:

• tłustych ryb (karp, makrela czy śledzie),
• tłustych mięs (niezależnie od rodzaju),
• tłustego drobiu (kaczka i gęś),
• tłustych wędlin (salami, salceson lub mocno wędzone kiełbasy),
• gruboziarnistych produktów zbożowych,
• nie przecieranych kasz,
• warzyw takich, jak cebula, kukurydza, groch czy fasola,
• śliwek, porzeczek, awokado czy agrestu, a także owoców ze skórą lub niedojrzałych,
• świeżego chleba, bułek maślanych, ciasta francuskiego, kruszonek,
• placków ziemniaczanych i smażonych ziemniaków,
• zup gotowanych na wywarach z kości,
• ostrych przypraw,
• jajecznicy i jajek na twardo,
• gazowanych napojów,
• mocnych herbat,
• słodyczy (czekolada, cukierki),
• tłustych sosów.
  

Autor: Jolanta Woźniak

Konsultacja merytoryczna: lekarz gastrolog Ewa Walecka-Kapica